ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ, 2 Φεβρουαρίου. Μια ακόμα επετειακή ημερομηνία, συχνά χωρίς αντίκρισμα
Κυριάκος Σκορδάς, Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος
Οι υγρότοποι είναι αξιόλογα φυσικά (ή τεχνητά σε ορισμένες περιπτώσεις) οικοσυστήματα, που αποτελούν σπουδαία φυσικά αποθέματα για τη συνέχιση της ζωής (όπου στα έμβια όντα δεν πρέπει να ξεχνάμε την ανθρώπινη υπόσταση). Συχνά η λέξη μεγαλώνει και έτσι κάποιοι τους ονομάζουν υγροβιότοπους ή ακόμα και υδροβιότοπους. Σε κάθε περίπτωση το στοιχείο που αποτελεί τον καθορισμό μιας περιοχής είναι η παρουσία νερού (είτε μόνιμα, είτε περιοδικά, είτε ακόμα και σε ελάχιστη περιστασιακή κάλυψη με νερό, αλλά διατηρώντας το έδαφος υγρό).
Το νερό ως πηγή ζωής αποτέλεσε το απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξη της ζωής, τη διατήρηση της, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσε προϋπόθεση για την εξυπηρέτηση των αναγκών κάθε μορφής ζωής. Αυτή η απλή παρουσίαση ερμηνεύει γιατί σήμερα οι υγρότοποι είναι σημαντικές παρακαταθήκες για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, καθώς καταφέρνουν να συντηρούν δεκάδες μορφές ζωής της χλωρίδας και της πανίδας.
Πέραν αυτών όμως οι υγρότοποι εξυπηρετούν σημαντικές λειτουργίες, κύρια εξισορρόπησης του κλίματος, που σήμερα με το παγκόσμιο πρόβλημα των μεγάλων κλιματικών αλλαγών τους καθιστούν μικρούς μηχανισμούς άμυνας στην καταστροφή του κλίματος.
Αλλά εκτός όλων αυτών οι υγρότοποι προσφέρουν πλήθος αξιών χρήσεων από τον άνθρωπο, οι οποίες επιγραμματικά αναφέρονται ως η αλιευτική αξία, η θηραματική, η αγροτική, η παροχή νερού, η αξία αναψυχής, η επιστημονική, εκπαιδευτική, η οικολογική, κλπ. Για αυτό ιστορικά μεγάλοι πολιτισμοί δημιουργήθηκαν γύρω από υγροτοπικές περιοχές, συμβάλλοντας σε μεγάλο βαθμό στην ανθρώπινη πρόοδο.
Όλα αυτά συνεκτιμήθηκαν από την παγκόσμια κοινότητα, ώστε αρκετές χώρες να προσέλθουν σε κοινή συμφωνία, δημιουργώντας τη Σύμβαση Ραμσάρ. Σκοπός τη Σύμβασης είναι η διατήρηση και ορθολογική χρήση όλων των υγροτόπων, μέσα από τοπικές, περιφερειακές και εθνικές δράσεις και μέσα από τη διεθνή συνεργασία, συμβάλλοντας στην επίτευξη της αειφορικής ανάπτυξης σε όλο τον κόσμο (επίσημη θέση).
Η Σύμβαση Ραμσάρ πήρε το όνομα της από την ομώνυμη πόλη της Περσίας, στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας, όπου στις 2 Φεβρουαρίου του 1971 υπογράφηκε η εν λόγω σύμβαση. Αρκετά χρόνια μετά αποφασίσθηκε η 2α Φεβρουαρίου να οριστεί ως η Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων και το 1997 διοργανώθηκε ο πρώτος εορτασμός της. Από τότε διάφοροι εμπλεκόμενοι φορείς και ομάδες πολιτών προβαίνουν σε εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης για τη σημασία των υγροτόπων.
Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που υπέγραψαν (άσχετα αν 43 χρόνια μετά ελάχιστα έχει κάνει…). Σήμερα μπορούμε να πούμε πως από τους 400 υγρότοπους που υπάρχουν στη χώρα μας, όλοι κινδυνεύουν, κύρια από αδιαφορία και από την έλλειψη ολοκληρωμένης διαχείρισης. Αποσπασματικά μέτρα, που ελάχιστη πρόοδο επιφέρουν στην προστασία. Συνεχείς άστοχές ενέργειες δαιμονοποίησης άλλων παραγόντων. Γνωρίζετε όλοι πως ο πιο δαιμονοποιημένος παράγοντας είναι το κυνήγι…, ακόμα και σε περιοχές που αυτό έχει απαγορευτεί εδώ και δεκαετίες…Και έτσι έχουμε σήμερα υγρότοπους σε πλήρη εξαθλίωση και υποβάθμιση. Αλλά ακόμα και τώρα η αντίληψη αυτή διατηρείται. Άλλωστε μη ξεχνάμε πως στην Ελλάδα πρέπει να οριστεί ένας … μόνιμος κατηγορούμενος… έτσι για την παιδεία δήθεν φταίνε οι δάσκαλοι, για την υγεία φταίνε τα φακελάκια των γιατρών, για το ποδόσφαιρο οι διαιτητές… για άλλα κάποιοι άγνωστοι κουκουλοφόροι, και για το περιβάλλον ….οι κυνηγοί… Η πολιτεία είναι η μόνιμη απούσα, η οποία όμως εξυπηρετείται από αυτή τη διαμορφούμενη κοινή γνώμη…καθώς δεν υπάρχει κοινωνική πίεση για να προβεί στα αναγκαία μέτρα. Δηλαδή αν σταματήσει το φακελλάκι στο νοσοκομείο… τότε όταν θα πηγαίνεις εκεί θα είναι όλα τέλεια, με παροχές, μηχανήματα, εξυπηρέτηση, υποδομές, περίθαλψη, καθαριότητα, φθηνά φάρμακα… κλπ. Έτσι πράξανε και διώξανε τους κυνηγούς από τους περισσότερους υγροτόπους, απαγορεύοντας το με αστήρικτους και ατεκμηρίωτους λόγους, αλλά οι υγρότοποι εξακολουθούν να απειλούνται!
Tο 2009 το θέμα του εορτασμού της Παγκόσμια Ημέρας Υγροτόπων 2009 ήταν διαχείριση των λεκανών απορροής, με σύνθημα «upstream-downstream, wetlands connect us all». Δηλαδή η έμφαση πια γίνεται στο σύνολο της λεκάνης απορροής και όχι μόνο στο εστιακό περιορισμένο στοιχείο ενός υγροτόπου. Το μήνυμα εκείνου του εορτασμού… ασφαλώς δεν εξυπηρετεί την Ελλάδα, που γνωρίζει μόνο να δαιμονοποιεί και ποτέ να μην ασχολείται με τη διαχείριση. Που γνωρίζει μόνο να τραβά γραμμές πάνω στη γη, κάνοντας παιχνίδια με Α Ζώνη, Β Ζώνη, κλπ… χωρίς ποτέ να ασκεί διαχείριση. Το μήνυμα για τη λεκάνη απορροής, θα προβληματίσει…λέτε αυτούς που φτιάχνουν χωματερές και Χώρους Υγειονομικής Ταφής μέσα στη λεκάνη απορροής, ακόμα και σε υγροτόπους Παγκόσμιας Σημασίας;
Αποτελεί επίσης η ξεκάθαρη απάντηση της παγκόσμιας κοινότητας, που δείχνει το μεγάλο λάθος της χώρας μας, να καθορίζει διαρκώς νέες προστατευόμενες, τραβώντας πάλι γραμμές και απαγορεύοντας ανθρώπινες δραστηριότητες. Ενώ μετά τις γραμμές, είναι το φυσικό περιβάλλον της δεύτερης κατηγορίας. Είναι σαν την αποθήκη του θεάτρου πίσω από τα σκηνικά, είναι σαν τα σκουπίδια κάτω από το χαλί. Όσο ποτέ δεν ασχολούμαστε με το σύνολο του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά μόνο με τις οικολογικές ελίτ περιοχές, η κατάσταση θα πηγαίνει προς το χειρότερο. Και πάνω από όλα χρειάζεται διαχείριση φυσικού περιβάλλοντος παντού… και όχι μόνο σε λίγες περιοχές. Αυτό το γνωρίζει καλά ο κυνηγετικός κόσμος , που βλέπει όλη την Ελλάδα να μπαζώνεται, να κτίζεται, να καταστρέφεται, και που και που βλέπει και καμιά πινακίδα… για χρηματοδότηση για ίδρυση νέας προστατευόμενης περιοχής.
Σε παγκόσμια κλίμακα από τα 177 μεγαλύτερα ποτάμια του κόσμου μόνο τα 21 ρέουν ελεύθερα προς τη θάλασσα….Και αυτό για να μεγιστοποιηθούν οικονομικά οφέλη.
Σήμερα τη σύμβαση Ραμσάρ έχουν υπογράψει 168 χώρες και 2.177 υγρότοποι αυτών των χωρών έχουν αναγνωριστεί ως υγρότοποι διεθνούς σημασίας καλύπτοντας έκταση περίπου 210 δισεκατομμυρίων στρεμμάτων (208,518,409 ha). To θέμα του εορτασμού για το 2014 είναι «Υγρότοποι και Γεωργία» καθώς η αγροτική ανάπτυξη και οι εφαρμοζόμενες αγροτικές πρακτικές επηρεάζουν δραματικά την κατάσταση των υγροτόπων.
Για την Ελλάδα η ημέρα αυτή συμπίπτει με την επαλήθευση ότι όλοι οι υγρότοποι της κινδυνεύουν με υποβάθμιση ή και με ολοκληρωτική εξαφάνιση. Παράλληλα όμως η ημέρα αυτή βρίσκει να εντείνεται η αντικυνηγετική καμπάνια, καθώς οι αδικαιολόγητες απαγορεύσεις θήρας για το 90% περίπου των υγροτόπων συνεχίζονται, αλλά φέτος υπάρχουν επιπλέον δύο νομοθετικά μέτρα:
- Η απαγόρευση της θήρας σε μεγάλα υγροτοπικά συστήματα της Μακεδονίας και Θράκης με την επίκληση της παρουσίας της νανόχηνας. Εντύπωση προκαλεί ότι απαγορεύεται το κυνήγι της χήνας ακόμα και σε περιοχές που η νανόχηνα έχει να εμφανιστεί δεκαετίες
- Η απαγόρευση της χρήσης μολύβδινων σκαγιών στη θήρα πτηνών σε υγροτοπικά συστήματα, σε συνδυασμό με υψηλά πρόστιμα. Τα μέτρα αυτά προήλθαν από αποφάσεις υπουργών που δεν υπάρχουν πια στο πολιτικό προσκήνιο και αποτέλεσαν πλήρη αποδοχή των αντικυνηγετκών προτάσεων από περιβαλλοντικές οργανώσεις.
Για το θέμα της διαχείρισης της θήρας στους υγροτόπους η Πολιτεία εφαρμόζει μόνο το μέτρο του αφορισμού των κυνηγών!Είναι χαρακτηριστικό ότι για το μέτρο των μολύβδινων σκαγιών έχει παραλείψει να κάνει τα εξής:
- ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥΣ με αποτέλεσμα να είναι στην κρίση του καθενός να ορίζει αν κάποιος κυνηγά εντός ή εκτός υγροτοπικών συστημάτων
- ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΔΩΣΕΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΑ ΣΚΑΓΙΑ ΕΠΙΤΡΕΠΟΝΤΑΙ δημιουργώντας σύγχυση σε κυνηγούς και ελεγκτικούς φορείς
- ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΛΑΒΕΙ ΚΑΜΙΑ ΜΕΡΙΜΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ καθώς η χρήση νέων πυρομαχικών (όπως ατσάλινα σκάγια) εγκυμονεί κινδύνους λόγω μεγαλύτερου εξοστρακισμού των σκαγιών αυτών, λόγω μη δοκιμαστικής περιόδου για τη χρήση όπλων με νέα πυρομαχικά (σε συνδυασμό με την απαγορευτική πολιτική της Πολιτείας για δοκιμή αυτών σε σκοπευτήρια)
- ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΥΙΟΘΕΤΗΣΕΙ ΤΙΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ για την άσκηση της θήρας σε υγροτόπους, όπως για την εφαρμογή ομοιωμάτων και ηχητικών μέσων για την αποφυγή άσκοπων τραυματισμών των θηρευσίμων υδροβίων, την καλύτερη αναγνώριση των ειδών πριν τη θήρευση και πολλά άλλα .
Η Κυνηγετική Ομοσπονδια Μακεδονίας – Θράκης εύχεται η φετινή παγκόσμια ημέρα υγροτόπων να προβληματίσει όχι μόνο την κοινή γνώμη, αλλά και αυτούς…. που τους αρέσει να τραβάνε γραμμές…πάνω στους χάρτες…