Οι πέρδικες της νέας «σοδειάς»
Κώστας Λουκόπουλος
Αναδημοσίευση από το Έθνος - Κυνήγι 15/9/2010
Ελληνική αποκλειστικότητα, πιθανότατα ευρωπαϊκή πρωτοπορία, η εκτροφή ορεινής πέρδικας με τη σύμπραξη Δασαρχείου Καρπενησίου και Κυνηγετικής Ομοσπονδίας Στερεάς Ελλάδας. Σπεύσαμε λοιπόν να παραβρεθούμε στην κορυφαία στιγμή της διαδικασίας: στο ελεύθερο φτερούγισμα των πουλιών προς τα φαράγγια της Πίνδου!
Μια μέρα, στα τέλη του καλοκαιριού, στο Καρπενήσι. Ψιλόβροχο και δροσούλα στην αρχή, διαστήματα ηλιοφάνειας στη συνέχεια... Καιρό είχε να μας φέρει ο δρόμος στην πόλη - δίοδο προς τα αγαπημένα Αγραφα, το Βελούχι, τη Χελιδόνα και την Καλιακούδα.
Οι μνήμες από τις παλιές περιπλανήσεις μιας συγκριτικής ελευθερίας σε αυτά τα υψόμετρα, αναδύονται ανακλαστικά στην επιφάνεια της συνείδησης... Ομως, αφορμή για ετούτο το ταξίδι ήταν μια άλλη απελευθέρωση. Πρόκειται για την «απόδοση» της ορεινής πέρδικας στο φυσικό της περιβάλλον.
Πάνε σχεδόν δεκαπέντε χρόνια από το ξεκίνημα του πειράματος του Καρπενησίου, όταν το τοπικό Δασαρχείο και μερικοί «ρομαντικοί», αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για τη σωτηρία του «φετίχ». Φετίχ για τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά των κοινωνιών της υπαίθρου μας είναι βέβαια η ορεινή πέρδικα, η γνωστή μας «γκρέκα».
Δονκιχωτική κίνηση, την χαρακτήρισαν οι περισσότεροι. Οι πιθανότητες ήταν εναντίον της, αφού οι μόνες γνωστές προσπάθειες αναπαραγωγής σε συνθήκες αιχμαλωσίας ήταν μια σχετική απόπειρα στην Ιταλία και κάποιες απόπειρες του δικού μας Νίκου Μάνιου.
Η εκτροφή πέρασε από χίλια κύματα, αλλά τελικά βρήκε τον δρόμο της γιατί την αγκάλιασαν οι κυνηγοί και οι οργανώσεις τους... Το πρωινό ραντεβού είναι στο Δασαρχείο, στην άκρη της πόλης, στον δρόμο για το Αγρίνιο.
Τα πλαστικά κλουβιά με τις πέρδικες βρίσκονται ήδη στις ανοιχτές καρότσες των αγροτικών αυτοκινήτων. Δεν απομένουν παρά οι τελευταίες τυπικές διαδικασίες. Τρεις ομάδες δασικών υπαλλήλων και ομοσπονδιακών θηροφυλάκων (η Δ΄ ΚΟΣΕ συμμετέχει ενεργά στο πρόγραμμα εκτροφής) θα απελευθερώσουν πουλιά σε τέσσερις τοποθεσίες της Ευρυτανίας. Από την ημιορεινή ζώνη γύρω από την Ανατολική και Δυτική Φραγκίστα, έως το αλπικό πεδίο, στο υψηλό υψόμετρο των Αγράφων.
Εμπλουτισμοί...
Επιβιβαζόμαστε σ’ ένα από τα αυτοκίνητα συνοδείας και ξεκινάμε. Αρκετές δεκάδες χιλιόμετρα αργότερα, καταφθάνουμε στο πρώτο προσεκτικά προεπιλεγμένο σημείο. Μετά τις απαραίτητες προετοιμασίες, τα πορτάκια των κλουβιών ανοίγουν, επιτρέποντας έτσι στα πουλιά να βρουν τον δρόμο προς την ελευθερία, για την οποία είχαν κοπιωδώς εκτραφεί. Μερικά γρήγορα, νευρικά και επιφυλακτικά βηματάκια και η ομαδική πτήση των πουλιών είναι γεγονός!
Η δομή του κοπαδιού είναι από τώρα φανερή... Σχηματίσθηκε στους κλωβούς προσαρμογής που έχει φροντίσει η Δ΄ ΚΟΣΕ να στήσει στα υψώματα γύρω από το Καρπενήσι. Αυτός εκεί στη γωνία, δείχνει να έχει αναλάβει χρέη «Κώτσου». Μοιάζει να διαφεντεύει το κοπάδι καθώς επιβλέπει από τα μετόπισθεν την κίνησή του επάνω στο σκληρό περιβάλλον του βουνού. Το συλλογικό ένστικτο της πέρδικας είναι πανίσχυρο. Αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες επιβίωσης, αφού η συγκρότηση σε κοπάδια αποτελεί όρο επιβίωσης αλλά και αμυντικό μηχανισμό.
«Από εδώ και πέρα αναλαμβάνει η φύση», εξηγούν χαμηλόφωνα τα παιδιά του Δασαρχείου και οι θηροφύλακες της Ομοσπονδίας.
Ο επιστημονικός συνεργάτης της Δ΄ ΚΟΣΕ Δ. Κιούσης, που επιβλέπει την προσπάθεια, ήταν παρών και σε προηγούμενες πιλοτικές απελευθερώσεις πουλιών του εκτροφείου Καρπενησίου, όπου στις πέρδικες είχαν τοποθετηθεί πομποί για να ελέγχονται καλύτερα τα αποτελέσματα, οι μετακινήσεις τους και τα ποσοστά επιβίωσης.
Και είναι περιττό βέβαια να πούμε ότι όλα τα πουλιά έχουν ελεγχθεί σχολαστικά με τη μέθοδο της γενετικής ταυτοποίησης, ώστε να είναι απόλυτα βεβαιωμένο πως πρόκειται για γνήσιες «γκρέκα» και όχι για υβρίδια... Είναι σχεδόν απόγευμα όταν επιστρέφουμε στο Καρπενήσι. Ολοι είναι εμφανώς κουρασμένοι, αλλά η αυτοψία στον πυρήνα προσαρμογής εκκρεμεί.
ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;
Εκατό πέρδικες απελευθέρωσε σε τέσσερις ορεινές περιοχές της Ευρυτανίας με κατάλληλους βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες, η Κυνηγετική Ομοσπονδία Στερεάς Ελλάδος. Πρόκειται για πλαγιές βουνών με απόκρημνους βραχώδεις σχηματισμούς από ασβεστολιθικά κυρίως πετρώματα και διάσπαρτους θάμνους.
Οι περιοχές βρίσκονται στα όρια δάσους και αλπικής ζώνης, αλλά και σε εκτάσεις μεσογειακής μακίας. Με υψόμετρο από 1.000μ. έως 2.043μ., οι τοποθεσίες απελευθέρωσης περιλαμβάνουν σημεία μεγάλων κλίσεων όπου τα απελευθερωμένα άτομα ορεινής πέρδικας μπορούν εύκολα να βρουν φυσικό καταφύγιο. Μεγάλη σημασία δόθηκε στην ύπαρξη άφθονου νερού.
Ετσι, οι περιοχές απελευθέρωσης βρίσκονται κοντά σε πηγές ή μόνιμης ροής ρέματα.
Κατασκευάστηκε σύμφωνα με τις οδηγίες των θηραματολόγων της Ομοσπονδίας και τα τελευταία διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα. Εκεί παραμένουν για δύο περίπου μήνες τα πουλιά, ώστε να εξοικειωθούν με το περιβάλλον του βουνού πριν απελευθερωθούν... Για τον ίδιο λόγο η Ομοσπονδία έχει επίσης «στήσει» και... λυόμενους κλωβούς, συνολικής χωρητικότητας 100 περίπου πουλιών.
Την έχουν ανάγκη αυτή τη βοήθεια οι πέρδικες από τους κυνηγούς και τις οργανώσεις τους, γιατί οι συνθήκες πάνω στα λημέρια τους άλλαξαν.
Η μετάβαση από την παλιά νομαδική κτηνοτροφία που διατηρούσε ανοιχτές τις εκτάσεις χαμηλής βλάστησης που ευνοούσε την πέρδικα, στη σύγχρονη βόσκηση που περιορίζεται γύρω από τους οικισμούς, έχει σαν αποτέλεσμα την κάλυψη των παλιών βιοτόπων από πυκνή βλάστηση.
Οταν η πυκνή βλάστηση «κλείνει» τις ανοιχτές εκτάσεις, ο χώρος που δημιουργείται ευνοεί την ύπαρξη αλεπούς, κουναβιών και άλλων αρπακτικών. Ετσι, η γκρέκα αναγκάζεται να καταφύγει σε μεγαλύτερα υψόμετρα με ακόμα δυσκολότερες συνθήκες διαβίωσης.
Ο λάλαος...
Μερικές δεκαετίες πριν υπήρχε επίσης καλύτερη κατανομή νερού για τις ανάγκες των πουλιών. Οι χωρικοί φρόντιζαν τις φυσικές πηγές και τις γκιόλες, τις οποίες διατηρούσαν σε καλή κατάσταση για να ξεδιψάνε οι ίδιοι και τα ζώα τους. Σήμερα, πολλές πηγές έχουν στερέψει, άλλες πιο απόμερες έχουν εγκαταλειφθεί, ενώ όσες γειτνιάζουν με οικισμούς έχουν διευθετηθεί για ανθρώπινη χρήση.
Λένε ότι το χαρακτηριστικό κελάηδημα της γκρέκας φτιάχνει το κέφι των βοσκών, των κυνηγών και των απλών φίλων της υπαίθρου. Με εξαίρεση το περιστασιακό φτερούγισμα, τα πουλιά προτίμησαν σήμερα τη σιγαλιά. Τη μεγάλη σιωπή της αλπικής ζώνης...
Ισως κελαηδήσουν το απόγευμα, όταν έρθει η ώρα να ξαναμαζευτούν.
Μπορούμε να φανταστούμε τη σκηνή, παρότι δεν θα είμαστε παρόντες. Το σούρουπο το αλπικό λιβάδι θα έχει αποκτήσει μια ακόμα πινελιά. Στην αχανή παλέτα χρωμάτων και σχημάτων, θα έχουν προστεθεί οι χαρακτηριστικές ρίγες της γκρέκας.