Ποιες είναι απειλές για την Παμβώτιδα, σύμφωνα με το Διαχειριστικό Σχέδιο του 2004;
6.3 Ορνιθοπανίδα
Δεδοµένου ότι τα ορνιθολογικά στοιχεία που υπάρχουν για την περιοχή είναι ελάχιστα, σποραδικά και χωρίς δυνατότητα συγκρίσεων µε ιστορικά δεδοµένα για την διεξαγωγή ασφαλών συµπερασµάτων σχετικά µε την επίδραση των διαφόρων ανθρωπογενών επιδράσεων στην ορνιθοπανίδα, η εκτίµηση του βαθµού απειλής των διαφόρων επιδράσεων έγινε µε την βοήθεια της διανθισµένης διεθνούς βιβλιογραφίας που περιέχεται στην έκδοση “Tucker, G. M. & Evans, M. I. (1997). Habitats for birds in Europe conservation strategy for the wider environment, Cambridge, U.K.: BirdLife International (BirdLife Conservation Series no.6)”. Με βάση την παρακάτω µεθοδολογία αξιολόγησης έχουν δηµιουργηθεί 3 βαθµολογικά κριτήρια της επίδρασης των απειλών σε Ευρωπαϊκό Επίπεδο που δίνουν ένα κατατοπιστικό γενικό «οδηγό» σχετικά µε την βαρύτητα των απειλών για τα είδη. Τα κριτήρια αυτά είναι:
Βαθµός απειλής
Α: Κρίσιµος βαθµός απειλής. Το είδος είναι πολύ πιθανό να εξαφανιστεί εντός της
επόµενης 20ετίας (βαθµός=3).
Β: Υψηλός. Η απειλή θα επηρεάζει αρνητικά το 20% του πληθυσµού του είδους που θα
εξαφανιστεί εντός της επόµενης 20ετίας (βαθµός=2).
Γ: Μικρός. Τοπική κυρίως επίδραση.
Αν και σε τοπικό επίπεδο η µεθοδολογία πιθανά να είναι δυσεφάρµοστη, ή και σε εξαιρετικές περιπτώσεις αποπροσανατολιστική, ελλείψει άλλων στοιχείων, πιστεύεται ότι το αποτέλεσµα αντανακλά σε µεγάλο βαθµό την κατάσταση στην περιοχή. Έτσι δεκαπέντε κύριες οµάδες απειλών αναγνωρίστηκαν ως οι σπουδαιότερες για όλα τα είδη προτεραιότητας για διατήρηση στην Ευρώπη που χρησιµοποιούν τα υγροτοπικά ενδιαιτήµατα και φαίνονται στον Πίνακα 7.4.1 – Π2 και Ιστόγραµµα 6.3 – Δ1 στο Παράρτηµα.
Από την ανάλυση βλέπουµε ότι η αποξήρανση των υγροτόπων πιθανά να είχε και να συνεχίσει να έχει την ισχυρότερη και πλέον κρίσιµη επίδραση στα είδη προτεραιότητας για διατήρηση της Κοινοτικής Οδηγίας 79/409. Πράγµατι από τις παλαιότερες αεροφωτογραφίες της πρώην λίµνης Λαψίστας φαίνεται αρχικά ότι υπήρχε παλαιότερα ένα ενιαίο υγροτοπικό σύστηµα και ότι η ρηχή αυτή περιοχή της λίµνης µε την µεγάλη έκταση καλαµώνων και βαλτωδών ρηχών εκτάσεων (που αποτελεί τυπικό χώρο π.χ. για την Βαλτόπαπια και το Κεφαλούδι) είναι πιθανό να αποτελούσε στο παρελθόν τον κύριο χώρο παρουσίας των ειδών αυτών, καθώς και όλων των ερωδιόµορφων και πλέον σήµερα τα είδη αυτά να παρουσιάζονται εδώ µόνο σε υπολειµµατικούς πληθυσµούς.
Η επόµενη σηµαντική απειλή φαίνεται να είναι η απόληψη του νερού. Πράγµατι και σε αυτή την περίπτωση ένα από τα κύρια προβλήµατά της Παµβώτιδας είναι ότι χρησιµοποιείται κυρίως ως «δεξαµενή αρδευτικού νερού» µε την δηµιουργία αναχώµατος και την λειτουργία του υδατοφράγµατος καθώς και µε απώλειες µεγάλης ποσότητας νερού λόγω του απαρχαιωµένου συστήµατος άρδευσης µε καταιονισµό. Ευτροφισµός και η απώλεια των υγροτοπικών εκτάσεων είναι τα πλέον οφθαλµοφανή θέµατα που απασχολούν συνεχώς και τον τοπικό τύπο. Πλήθος κτηνοτροφικών µονάδων διαθέτουν ανεξέλεγκτα τα λύµατά τους, δεν υπάρχει καµία ρύθµιση και για τις απορροές των γεωργικών εκτάσεων που χρησιµοποιούν µεγάλες ποσότητες λιπασµάτων, ενώ σύµφωνα µε τα στοιχεία της ΕΠΜ, η αστική ρύπανση αυξάνει, συνεχίζουν να λειτουργούν παράνοµα βόθροι κτλ. Ταυτόχρονα οι υγροτοπικές εκτάσεις µειώνονται τόσο από τις προσχώσεις µε την µεταφορά φερτών υλικών, αλλά µετά την δηµιουργία του αναχώµατος (που απέκοψε µεγάλο ποσοστό της εναποµένουσας έκτασης) µπαζώνονται περιφερειακά και οικοπεδοποιούνται, ενώ το ίδιο το ανάχωµα προτείνεται να ασφαλτοστρωθεί για να αποτελέσει τµήµα σύνδεσης µε την Εγνατία οδό που περνάει στα νότια της περιοχής.
Επόµενη σοβαρότερη απειλή για τα είδη προτεραιότητας αποτελεί η ανεξέλεγκτη αναψυχή. Στην περίπτωση της Παµβώτιδας αυξάνεται η πίεση και το αναψυχικό ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας που µεταφράζεται σε νεόκτιστα «ψυχαγωγικά κέντρα» εντός παλαιότερων υγρολίβαδων, προτάσεις για εγκαταστάσεις κωπηλατοδροµίου και πίστας σκι εντός του τελευταίου ενιαίου καλαµώνα, καθώς και τριβές σχετικές µε την νηολόγηση νέων σκαφών, διαδροµών, κατασκευή µόλων, περιµετρικών οδών κτλ. Η ακατάλληλη διαχείριση της βλάστησης πιθανά επηρεάζει αρνητικά και τα 2 παγκοσµίως απειλούµενα είδη µε το κάψιµο των καλαµώνων επηρεάζει και στην περίπτωση µας, ενώ ανεξέλεγκτα και τυχαία το σύνολο των υγροτοπικών ειδών και κυρίως τις βαλτόπαπιες, αν και τέτοιες ενέργειες µπορούν να λειτουργήσουν και ωφέλιµα στο σωστό χρόνο και τόπο, ενώ και µε την κοπή των υδροχαρών δέντρων και συστάδων, όπως και µε το κλάδεµα συγκεκριµένων πλατάνων, που ίσως να είχε σοβαρές αρνητικές επιδράσεις στις κούρνιες των νεαρών κιρκινεζιών.
Τέλος, όλες οι υπόλοιπες απειλές φαίνονται να υφίστανται στην περιοχή εφαρµογής του Σχεδίου Διαχείρισης, εκτός ίσως από την ενόχληση λόγω της θήρας (που απαγορεύεται) αν και υπάρχουν µεµονωµένα φαινόµενα λαθροθηρίας καθώς και την αύξηση των χερσαίων θηρευτών που δεν είµαστε σε θέση να εκτιµήσουµε.
Συµπερασµατικά, µία τέτοιου τύπου ανάλυση µε αξιολόγηση του βαθµού και της βαρύτητας των απειλών στα σηµαντικότερα χαρακτηριστικά της περιοχής θα πρέπει να δροµολογηθεί και να υλοποιηθεί στα πλαίσια εφαρµογής του παρόντος Σχεδίου Διαχείρισης για την εκτίµηση της σηµαντικότητας αυτών, βάση πραγµατικών και όχι υποθετικών στοιχείων (βλέπε και Κεφάλαιο 7.1.4.).
Το κυνήγι πήρε αναβολή
Η λίμνη με κάθε ευκαιρία προσπαθεί να θυμίζει στους τοπικούς άρχοντες την παρουσία της όπως και την ανάγκη που υπάρχει για τη σωστή διαχείρισή της.Το ίδιο έγινε και στη χτεσινή συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου, με τη συζήτηση δύο θεμάτων που την αγγίζουν: τα υδροπλάνα και το κυνήγι. Το δημοτικό συμβούλιο απέφυγε τελικά να πάρει θέση και για τα δύο θέματα και ανέβαλε τις αποφάσεις του για μια επόμενη συνεδρίαση, με διάφορες δικαιολογίες. Ωστόσο, η συζήτηση που έγινε, ανέδειξε τα σημεία τριβής και έριξε φως σε συμμαχίες και διαφωνίες εντός κυρίως της παράταξης που διοικεί τον Δήμο. Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι την αναβολή λήψης αποφάσεων για τα δύο θέματα ζήτησε η ίδια η δημοτική αρχή που τα εισηγήθηκε!
Το παράδοξο αυτό σημειώθηκε καταρχήν στο θέμα του κυνηγιού. Το δημοτικό συμβούλιο κλήθηκε από το Δασαρχείο Ιωαννίνων να διατυπώσει απόψεις-προτάσεις για την παράταση της απαγόρευσης του κυνηγιού όλων των θηραμάτων στη λίμνη Παμβώτιδα και στις εκτάσεις γύρω από αυτήν. Στην εισήγησή της, την οποία επρόκειτο να κάνει ο ίδιος ο δήμαρχος Φίλιππας Φίλιος που απουσίαζε όμως από τη συνεδρίαση λόγω ασθένειας, η δημοτική αρχή πρότεινε παράταση της απαγόρευσης του κυνηγιού για άλλα πέντε χρόνια και παράλληλα εκπόνηση μελέτης από τους αρμόδιους φορείς για το αν μπορεί να επιτραπεί το κυνήγι. Σημειωτέον ότι το Δασαρχείο, στο έγγραφό του, εισηγείται απαγόρευση της θήρας για δέκα χρόνια. Το κυνήγι στη λίμνη και γύρω από αυτήν απαγορεύεται από το 1984. Κάθε πέντε ή δέκα χρόνια γίνεται ανανέωση αυτής της απαγόρευσης. Η προηγούμενη απόφαση είχε παρθεί από το Δασαρχείο το 2009 και λήγει στις 31 Ιουλίου.
Οι κυνηγετικές οργανώσεις
Η «μάχη» στη χτεσινή συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου ξεκίνησε από τη στιγμή που η Ε’ Κυνηγετική Ομοσπονδία Ηπείρου ζήτησε να αρθεί η απαγόρευση για συγκεκριμένο τμήμα της παραλίμνιας περιοχής, από την Καστρίτσα μέχρι τους Λογγάδες. Βάσει νομοθεσίας, απαγορεύεται το κυνήγι σε απόσταση 250 μέτρων από κατοικημένη περιοχή. Εκ των πραγμάτων δηλαδή, κανείς δεν μπορεί να κυνηγήσει στο μεγαλύτερο παραλίμνιο κομμάτι. Και μένει λοιπόν η περιοχή από την Καστρίτσα μέχρι τους Λογγάδες, για την οποία το Δασαρχείο εδώ και χρόνια έχει κρίνει ότι πρέπει να προστατευτεί. Οι κυνηγετικές οργανώσεις όμως διαφωνούν, εκτιμώντας ότι η απαγόρευση της θήρας δεν γίνεται «για την προστασία ενός τόπου αλλά αποτελεί ένα διαχειριστικό μέτρο για τον εμπλουτισμό του τόπου με θηράματα» όπως και ότι με αυτόν τον τρόπο δεν καταπολεμείται η λαθροθηρία. Τις θέσεις της Ε’ Κυνηγετικής Ομοσπονδίας υποστήριξε τόσο ο επιστημονικός συνεργάτης της Ηλίας Παππάς όσο και ο γενικός γραμματέας Χαράλαμπος Μπρέχας, ο οποίος έχει εκλεγεί δημοτικός σύμβουλος με την παράταξη του Θωμά Μπέγκα.
Στο πλευρό των κυνηγετικών οργανώσεων, βρέθηκαν σαφέστατα ο επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης Νίκος Γκόντας («δεν είμαι υπέρ των απόλυτων απαγορεύσεων» και «οι καλύτεροι οικολόγοι είναι οι κυνηγοί» είπε) και ο επικεφαλής της «Λαϊκής Συσπείρωσης» Δημήτρης Τασιούλας («όσο καιρό ήταν απαγορευμένο το κυνήγι στον Αμβρακικό, η λαθροθηρία ήταν στο ζενίθ»). Από την παράταξη της πλειοψηφίας, ο Θωμάς Μπέγκας και ο αντιδήμαρχος Θανάσης Μανταλόβας αμφισβήτησαν την εμβρίθεια της εισήγησης της υπηρεσίας του Δήμου. Ο κ. Μανταλόβας προειδοποίησε μάλιστα ότι θα απέχει της ψηφοφορίας ενώ ο κ. Μπέγκας ήταν αυτός που έθεσε επί τάπητος τα περί αναβολής του θέματος προκειμένου να υπάρξει καλύτερη ενημέρωση. Συγκεκριμένα, ο νεοεκλεγείς δήμαρχος ανέφερε ότι υπάρχουν δύο λύσεις: Ή να εφαρμοστεί η κείμενη νομοθεσία (εννοώντας προφανώς την απαγόρευση για την απόσταση των 250 μ. από τους οικισμούς) ή να αναβληθεί το θέμα.
Η… αντιπολίτευση
Ο… αντιπολιτευτικός λόγος ακούστηκε κυρίως από δύο ανθρώπους: από τον δημοτικό σύμβουλο της πλειοψηφίας Βασίλη Μασσαλά και τον επικεφαλής της ΔΡΑΣΥ Στέφανο Σκοπούλη. Ο κ. Μασσαλάς εκτίμησε ότι «είναι αδιανόητο να επιτραπεί το κυνήγι» ενώ πρόσθεσε ότι μέχρι το 2015 θα γίνεται καταγραφή των πουλιών από τον Φορέα Διαχείρισης της Λίμνης. Ο κ. Σκοπούλης, από την πλευρά του, τάχθηκε ξεκάθαρα υπέρ της πρότασης του Δασαρχείου Ιωαννίνων για δεκαετή απαγόρευση του κυνηγιού. «Στο τόσο ευαίσθητο οικοσύστημα της λίμνης δεν θα έπρεπε να γίνεται καν συζήτηση για κυνήγι» τόνισε ενώ αναφέρθηκε σε «αλληλεξαρτήσεις της πολιτικής εξουσίας με οικονομικά συμφέροντα».
Στους παρακάτω συνδέσμους η Μελέτη που συντάχθηκε από τη Γ.Γ. Περιφέρειας Ηπείρου Γ΄ Κ.Π.Σ. - ΠΕΠ ΗΠΕΙΡΟΥ το 2004 με τίτλο "ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΛΙΜΝΗΣ ΠΑΜΒΩΤΙΔΑΣ"